Uzun süredir hayalinizde olan işletmenizi kurdunuz. İşleriniz de yolunda gidiyor, ama geçici vergi mükellefi olduğunuzu öğrendiniz. Peki, geçici vergi nedir ve nasıl hesaplanır? Gelin, birlikte inceleyelim.
Geçici vergi nedir?
Geçici Vergi halk arasında peşin vergi olarak da bilinir. Teknik tanımını yapacak olursak; ticari kazanç sahipleri (basit usulde vergilendirilenler hariç), serbest meslek erbabı ve kurumlar vergisi mükelleflerinin cari vergilendirme dönemlerinin Gelir ve Kurumlar Vergisi’ne mahsuben üçer aylık kazançları üzerinden hesaplanarak ödenen bir peşin vergi uygulamasıdır.
Daha pratik bir tanımlama ile Geçici Vergi, Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi için tüm yılın kar/zarar hesaplamalarının tek seferde yapılması beklenmeden üçer aylık dönemlerde elde edilen kazancın vergisinin önden tahsil edilmesi amacıyla getirilmiştir. Bu nedenle peşin vergi olarak bilinir.
Kimler Geçici Vergi Öder?
Geçici Vergi kazancınız üzerinden ödeyeceğiniz verginin sizden üçer aylık dönemlerde parça parça tahsil edilmesidir. Yani Gelir/Kurumlar Vergisi dışında ayrıca ödenen bir vergi değildir.
Ödediğiniz Geçici Vergiler yıl sonunda Gelir Vergisi mükellefi iseniz takip eden yılın Mart ayında vereceğiniz Gelir Vergisi Beyannamesi’nden, Kurumlar Vergisi mükellefi iseniz takip eden yılın Nisan ayında vereceğiniz Kurumlar Vergisi Beyannamesi’nden mahsup edilir.
2023 Geçici Vergi Oranları Nedir?
Gelir Vergisi mükellefleri için Geçici Vergi oranı %15, 2023 yılı için Kurumlar Vergisi mükellefleri için ise %20’dir. (Finansal kurumlar %25) Üçer aylık dönemlerde kar/zarar durumu kümülatif olarak (yıl başından ilgili dönemin sonuna kadar) hesaplanır ve bir önceki dönem hesaplanan Geçici Vergi tutarı beyannamede düşülür, böylece sadece bir önceki döneme ilave olarak elde edilen kar üzerinden vergi tahakkuk eder.
Geçici Vergi Beyannamesi
Her vergi türünde olduğu gibi geçici verginin de beyan edilmesi gerekir. Mükelleflerin durumlarına göre geçici vergi beyannamelerine aşağıdaki belgeleri de eklemeleri gerekir:
- Kurumlar vergisi mükellefleri ve bilanço defteri tutan mükelleflerin gelir tablosu eklemesi gerekir.
- İşletme defteri tutmakla yükümlü mükelleflerin beyannamelerine hesap özeti eklemeleri gerekir.
- Serbest meslek kazanç defteri tutan mükelleflerin ise beyannamelerine serbest meslek kazancı bildirimi eklemeleri gerekir.
2023 Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır?
Uygulama örnekleri ile Geçici Vergi’nin nasıl hesaplanacağını inceleyelim. Yukarıda da belirttiğimiz gibi Geçici Vergi kümülatif olarak hesaplanıp, önceki dönemde hesaplanan Geçici Vergi tutarları düşülür, böylece sadece son dönemde ilave elde edilen gelir vergilendirilmiş olur. Daha pratik olması için örneklerimizde 3 aylık dönemlerin karlarını ayrı ayrı göstereceğiz.
Örnek 1
Gelir Vergisi mükellefi olan Bay A’nın 2023 yılı içerisinde elde ettiği karlar dönemler itibarıyla aşağıdaki gibidir:
Ocak-Şubat-Mart -> 1.500 TL
Nisan-Mayıs-Haziran -> 2.000 TL
Temmuz-Ağustos-Eylül -> 1.500 TL
Ekim-Kasım- Aralık -> 2.500 TL
Geçici Vergi uygulaması olmasaydı, Bay A yıl içerisinde elde ettiği toplam kazanç üzerinden (7.500 TL) Mart ayında Gelir Vergisi Beyannamesi verecek ve 1.125 TL Gelir Vergisi ödeyecekti. Ancak Geçici Gelir Vergisi uygulaması ile Bay A, her 3 aylık dönem için ayrı ayrı kar beyan edecek ve bu 4 beyanda ödediği tutarları Mart ayı Yıllık Gelir Vergisi beyanında mahsup edecektir.
Ocak-Şubat-Mart: 1.500 TL Kar -> 1.500 x 0,15 = 225 TL Ödenmesi Gereken Geçici Gelir Vergisi
Nisan-Mayıs- Haziran: 2.000 TL Kar -> 2.000 x 0,15 = 300 TL Ödenmesi Gereken Geçici Gelir Vergisi
Temmuz-Ağustos- Eylül: 1.500 TL Kar-> 1.500 x 0,15 = 225 TL Ödenmesi Gereken Geçici Gelir Vergisi
Ekim-Kasım- Aralık: 2.500 TL Kar -> 2.500 x 0,15 = 375 TL Ödenmesi Gereken Geçici Gelir Vergisi
Bay A’nın tüm yıl toplam elde ettiği toplam kazanç: 1.500 + 2.000 + 1.500 + 2.500 = 7.500 TL’dir. İlk vergi dilimine tekabül etmekte ve %15 Gelir Vergisi oranına göre Gelir Vergisi hesaplanacaktır.
7.500 TL Yıllık Kar x 0,15 = 1.125 TL Gelir Vergisi tahakkuk edecektir. Bay A daha önce Geçici Vergi dönemleri içerisinde 225 TL+ 300 TL+ 225 TL+ 375 TL = 1.125 TL yıl içerisinde parça parça hesaplayıp, beyan ettiği ve ödediği için yıl sonunda herhangi bir vergi ödemesi oluşmayacaktır.
Geçici Vergi ödendiği taktirde Yıllık Gelir Vergisi’nden mahsup edilir, ödenmeyen Geçici Vergiler yıllık Gelir Vergisi beyannamesinden düşülmez ve ödenmediği süre için gecikme zammı uygulanır.
Örnekten de anlaşılacağı üzere Geçici Vergi ilave bir vergi yükü değildir, kamunun Gelir ve Kurumlar Vergisinde ileride alacağı vergiyi önden hesaplatıp tahsil etmesine dayanır.
Gelir Vergisi için Gelir arttıkça Gelir Vergisi oranları arttığından Mart ayında verilen yıllık beyannamede %15 diliminin üzerinde kazanç elde edildiği durumlarda ödenen Geçici Vergiler mahsup edildikten sonra kalan kısım için bir ödeme oluşacaktır. Buna benzer bir durumu örnek ile açıklayalım:
Örnek 2
Bay B’nin üçer aylık dönemler itibariyle elde ettiği kazançlar ve hesaplanan Geçici Vergi tutarları aşağıdaki gibidir.
Ocak-Şubat-Mart: 4.500 TL Kar -> 4500 x 0,15 = 675 TL Ödenmesi Gereken Geçici Gelir Vergisi
Nisan-Mayıs- Haziran: 4.500 TL Kar -> 4.500 x 0,15 = 675 TL Ödenmesi Gereken Geçici Gelir Vergisi
Temmuz-Ağustos- Eylül: 9.000 TL Kar -> 9.000 x 0,15 = 1.350 TL Ödenmesi Gereken Geçici Gelir Vergisi
Ekim-Kasım- Aralık: 12.000 TL Kar -> 12.000 x 0,15 = 1.800 TL Ödenmesi Gereken Geçici Gelir Vergisi
Yıl içerisinde toplam 4.500 TL Geçici Gelir Vergisi hesaplanmıştır. Yıl içerisinde toplam elde ettiği kar 30.000 TL olan Bay A Mart ayında Gelir Vergisini beyan ettiğinde 24.000 TL’ye kadar olan kazançları için %15, 24.000TL üzerindeki kazançları %20 olan Gelir Vergisi dilimine tekabül edeceğinden 30.000 TL için ödemesi gereken Gelir Vergisi 4.800 TL olacaktır. Bay B yıl içerisinde ödediği 4.500 TL’yi mahsup ederek Mart ayında vereceği Gelir Vergisi beyannamesinden kendisine 300 TL ödeme çıkacaktır ( 4.800- 4.500 TL).
Örnek 3
ABC Limited Şirketi’nin B’nin üçer aylık dönemler itibariyle elde ettiği kazançlar ve hesaplanan Geçici Vergi tutarları aşağıdaki gibidir.
Ocak-Şubat-Mart: 12.000 TL Kar ->12.000 x 0,25 = 3.000 TL Ödenmesi Gereken Geçici Gelir Vergisi
Nisan-Mayıs- Haziran: 10.000TL Kar -> 10.000 x 0,25 = 2.500TL Ödenmesi Gereken Geçici Gelir Vergisi
Temmuz-Ağustos- Eylül: 8.000 TL Kar -> 8.000 x 0,25 = 2.000 TL Ödenmesi Gereken Geçici Gelir Vergisi
Ekim-Kasım- Aralık: 5.000 TL Kar ->5000 x 0,25 = 1.250 TL Ödenmesi Gereken Geçici Gelir Vergisi
ABC Limited Şirketi 4 Geçici Vergi tahakkukunu ödediği taktirde yıl sonunda bu ödediği tutarları Kurumlar Vergisi hesaplamasında mahsup edebilecektir.
Yıllık toplam karı 35.000 TL olan ABC Limited Şirketi’nin ödemesi gereken Kurumlar Vergisi 8.750 TL’dir ( 35000 x 0,25 ). Yıl içerisinde tahakkuk eden tüm Geçici Kurumlar Vergisi tahakkuklarını ödediği taktirde ABC Limited Şirketine takip eden yılın Nisan ayında verdiği Kurumlar Vergisi beyannamesinde ödeme çıkmayacaktır.
3.000 + 2.500 + 2.000 + 1.250 = 8.750 TL
35.000TL x 0,25 = 8.750 TL.
Kurumlar Vergisi beyannamesinde ödemesi gereken tutar: 8.750 TL – 8.750 TL = 0 TL
